ECONOMY TODAY JUNE 2025

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗCOVER STORYΜΕΣΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΚΑΙΗΜΕΡΗΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗΤΟΥΡΙΣΤΩΝΕΤΟΣΑΦΙΞΕΙΣΜΕΣΗΔΙΑΡΚΕΙΑΣΔΙΑΜΟΝΗΣΟ ΔΕΊΚΤΗΣ ΤΩΝ ΚΑΤΆΚΕΦΑΛΉΝ ΔΑΠΑΝΏΝΠΡΟΒΛΗΜΑΤΊΖΕΙΗ «ποιοτική» εικόνα του τουρισμού αποτυπώνεταικαλύτερα στη μέση δαπάνη ανά επισκέπτη και στηδιάρκεια παραμονής, σε συνάρτηση με τα συνολικάέσοδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου ΤουριστικώνΕπιχειρήσεων Κύπρου (ΣΤΕΚ), τα τουριστικάέσοδα του 2023 ανήλθαν σε €2,99 δισεκατομμύρια,σημειώνοντας πανευρωπαϊκό ρεκόρ για την Κύπροκαι αύξηση 22,6% έναντι του 2022. Ωστόσο, ανσυνυπολογίσουμε τον πληθωρισμό, η πραγματικήαύξηση ήταν περίπου 18,4% (σε σταθερές τιμές).Συγκριτικά με το μακρινό 2001, τα συμπεράσματαείναι αποκαλυπτικά. Το 2001 οι αφίξεις (~2,7εκατ.) απέφεραν έσοδα €2,0 δισ., ενώ το 2023οι σημαντικά περισσότερες αφίξεις (~3,85 εκατ.)απέφεραν €2,99 δισ. Αυτό σημαίνει ότι το μέσοέσοδο ανά τουρίστα αυξήθηκε ονομαστικά, αλλά όχιαναλογικά με τις αφίξεις.Το 2023, η μέση δαπάνη ανά τουρίστα εκτιμάταισε περίπου €778 (ανά ταξίδι), μια μικρή άνοδος2,1% από €762 το 2022. Σε ημερήσια βάση, ηδαπάνη διαμορφώθηκε στα €90 ανά άτομο (από€81 το 2022). Ωστόσο, σε σύγκριση με παλαιότεραδεδομένα, το ποσό αυτό δεν εντυπωσιάζει. Ο ΣΤΕΚεπισημαίνει ότι το 2001 οι τουρίστες ξόδευαν κατάμέσο όρο £43 (κυπριακές λίρες) την ημέρα – περίπου€73. Υπολογίζοντας τον πληθωρισμό, τα €73του 2001 ισοδυναμούν με περίπου €109 σήμερα.ΚΑΤΑΚΕΦΑΛΗΚΑΤΑ ΗΜΕΡΑ2001 2,696,732 10.3 €754.97 €73.412013 2,405,387 10.3 €868.20 €84.702019 3,976,777 9.0 €674.70 €75.002022 3,201,080 9.4 €761.92 €81.062023 3,845,652 8.6 €777.68 €90.43ΟΙ ΤΟΥΡΊΣΤΕΣΞΌΔΕΥΑΝΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΑΝΆΗΜΈΡΑ ΤΟ 2001ΑΠΌ Ό,ΤΙ ΤΟ 2023,ΑΝ ΛΆΒΟΥΜΕΥΠΌΨΗ ΤΟΝΠΛΗΘΩΡΙΣΜΌΤο γεγονός ότι τώρα οι τουρίστες δαπανούν €90ημερησίως σημαίνει πως σε πραγματικούς όρους ηημερήσια κατά κεφαλή δαπάνη είναι μειωμένη κατά~17% σε σχέση με τις αρχές της δεκαετίας του2000. Εν μέρει αυτό οφείλεται και στη μείωση τηςμέσης διάρκειας παραμονής, αφού το 2001 ο μέσοςεπισκέπτης έμενε 10,3 μέρες, ενώ το 2023 έμεινεμόλις 8,6 μέρες (μείωση 18%). Η τάση αυτή και δηλιγότερες διανυκτερεύσεις και συγκράτηση δαπανών,συμπιέζει τα συνολικά έσοδα ανά επισκέπτη.Πού οφείλονται αυτές οι μεταβολές; Σύμφωνα μετις δημόσιες δηλώσεις της Κυβέρνησης, ένα μέροςτης μείωσης στη διάρκεια παραμονής οφείλεταιστην αλλαγή μείγματος αγορών: η μεγάλη άνοδοςτουριστών από το Ισραήλ (με μέσο όρο διαμονήςμόλις ~4,6 ημέρες) «τραβά» προς τα κάτω τον γενικόμέσο όρο. Παράλληλα, η οικονομική πίεση σταεισοδήματα διεθνώς (λόγω πληθωρισμού) οδηγείπολλούς ταξιδιώτες σε μικρότερες διακοπές ή με πιομετρημένες δαπάνες. Το συμπέρασμα είναι πως, παρότιη Κύπρος προσελκύει πλέον σχεδόν όσο τουρισμόείχε ποτέ (ποσοτικά), σε όρους ποιότητας/απόδοσηςχρειάζεται προσπάθεια για βελτίωση. Τα πραγματικάέσοδα ανά τουρίστα παραμένουν συγκριτικά χαμηλά,αν συνεκτιμηθούν οι πληθωριστικές τάσεις και οι«διαρροές» επισκεπτών προς τα κατεχόμενα.Ένα επιπλέον ζήτημα είναι ότι το τουριστικό εισόδημαδεν διαχέεται ομοιόμορφα σε όλους τους μήνες. Ηεποχικότητα περιορίζει την ετήσια αξιοποίηση τωνπόρων και για να εξηγούμε αυτό σημαίνει ότι πολλοίεργαζόμενοι, επιχειρήσεις και ξενοδοχεία βασίζονταισε 5-6 μήνες υψηλής ζήτησης. Άρα, η στρατηγικήενίσχυσης της μέσης κατά κεφαλή δαπάνης θα πρέπεινα συνδυάζεται με την επέκταση της σεζόν, ώστενα αυξάνεται η συνολική συμβολή του τουρισμούστην οικονομία.ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ ΤΗΣΕΠΟΧΙΚΌΤΗΤΑΣ ΠΑΡΑΜΈΝΕΙΗ εποχικότητα παραμένει μια από τις αχίλλειες πτέρνεςτου κυπριακού τουρισμού. Παρά τις προσπάθειεςπροβολής του νησιού ως ολόχρονου προορισμού,η τουριστική σεζόν είναι συγκριτικά στενή. Οι μήνεςαιχμής (Μάιος–Σεπτέμβριος) συγκεντρώνουν τομεγαλύτερο μέρος των αφίξεων, ενώ οι χειμερινοίμήνες υπολείπονται σημαντικά. Σύμφωνα με στοιχείατου 2023, το καλοκαίρι η μέση ημερήσια επιβατικήκίνηση στα αεροδρόμια ήταν ~41.000 ταξιδιώτες,ενώ το χειμώνα μόλις ~18.000. Πολλά ξενοδοχείαεκτός πόλεων κλείνουν εντελώς κατά τη χειμερινήπερίοδο, ενώ την ίδια ώρα καταγράφονται χαμηλέςπληρότητες τον χειμώνα με μόλις 17% μέσος όροτο 2023 στα ξενοδοχεία, έναντι 82% το καλοκαίρι.14 EconomyToday

Η στενή τουριστική περίοδος έχει ποικίλες επιπτώσεις:μειώνει την ετήσια αποδοτικότητα τωντουριστικών υποδομών, δημιουργεί αβεβαιότηταστην απασχόληση (π.χ. εποχιακή εργασία) και πιέζειτο φυσικό περιβάλλον υπερβολικά σε λίγους μήνες(overtourism το καλοκαίρι), ενώ αφήνει ανεκμετάλλευτεςδυνατότητες τον υπόλοιπο χρόνο. Το θετικόείναι ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται μικράσημάδια βελτίωσης: π.χ. τη χειμερινή περίοδο 2023-24 προστέθηκαν αρκετές πτήσεις και σημειώθηκεαύξηση ~30% στις προσφερόμενες αεροπορικέςθέσεις σε σχέση με τον χειμώνα προ πανδημίας.Επιπλέον, ορισμένες αγορές (όπως η σκανδιναβικήή η γερμανική) δείχνουν ενδιαφέρον για ήπιο κλίμακαι ειδικές μορφές τουρισμού εκτός καλοκαιριού(πεζοπορία, ποδηλασία, πολιτιστικός τουρισμός).Σε κάθε περίπτωση, η επίλυση του ζητήματος τηςεποχικότητας απαιτεί στοχευμένες δράσεις όπως ηπροβολή των off-season πλεονεκτημάτων, κίνητραγια αεροπορικές εταιρείες και tour operators ναεπεκτείνουν δρομολόγια όλο τον χρόνο και ανάπτυξηεναλλακτικών προϊόντων (αγροτουρισμός,συνεδριακός τουρισμός, αθλητικός τουρισμός) πουνα προσελκύουν επισκέπτες πέραν του κλασικού«ήλιος-θάλασσα». Η μάχη κατά της εποχικότηταςείναι μονόδρομος, όπως χαρακτηριστικά ανέφερεη κ. Κουρούπη σε πρόσφατες δηλώσεις της, «ηανάπτυξη της χειμερινής περιόδου είναι μονόδρομοςλαμβάνοντας υπόψη την κλιματική αλλαγή και τιςαλλαγές στα κριτήρια των επισκεπτών».βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Χρειάζονται μελέτεςγια το πόσοι επισκέπτες μπορούν να εξυπηρετηθούνβιώσιμα στις διάφορες περιοχές και αξιοθέατα,χωρίς να υποβαθμίζεται το προϊόν. Σύμφωνα μεειδικούς, κάθε προορισμός πρέπει να σχεδιάζει τομοντέλο τουριστικής ανάπτυξης με βάση τις δυνατότητεςκαι τα όριά του, σε συνεργασία με την τοπικήκοινωνία. Στο πλαίσιο αυτό, αρχές και φορείς στηνΚύπρο αρχίζουν να θέτουν το ζήτημα: προτιμούμε«τουρισμό υψηλού επιπέδου» με λιγότερους αλλάποιοτικότερους (και οικονομικά πιο αποδοτικούς) επισκέπτες,παρά συνεχή αύξηση αριθμών; Η απάντησηθα πρέπει να σταθμίσει και τους περιβαλλοντικούς/κοινωνικούς παράγοντες.ΠΌΣΟΥΣ ΤΟΥΡΊΣΤΕΣ ΑΝΤΈΧΕΙΗ ΚΎΠΡΟΣ;Η διαχείριση ενός τόσο μεγάλου όγκου τουριστώνσε σχέση με τον τοπικό πληθυσμό εγείρει ζητήματαφέρουσας ικανότητας και βιωσιμότητας. Με απλάλόγια πόσους τουρίστες μπορεί να «αντέξει» η Κύπροςχωρίς να υποβαθμιστούν οι πόλεις, τα χωριά,το περιβάλλον και η ποιότητα ζωής; Το φαινόμενοτου υπερτουρισμού που παρατηρείται σε άλλους μεσογειακούςπροορισμούς (π.χ. Βενετία, Βαρκελώνη,ελληνικά νησιά) αρχίζει να απασχολεί και την Κύπρο.Κατά τους μήνες αιχμής, οι υποδομές λειτουργούνστα όριά τους ή και τα υπερβαίνουν, για παράδειγμα,δρόμοι με κυκλοφοριακή συμφόρηση, παραλίεςυπερπλήρεις, πίεση στους φυσικούς πόρους (νερό,ενέργεια) και αυξημένα απόβλητα/ρυπάνσεις. Όπωςχαρακτηριστικά έχει επισημανθεί, ο υπερτουρισμόςεπιβαρύνει το περιβάλλον και «επηρεάζει την ποιότητατης επίσκεψης, τις εντυπώσεις των επισκεπτών καιτην εικόνα του τόπου», ενώ παράλληλα δημιουργείτριβές με τις τοπικές κοινωνίες.Στην Κύπρο, η συζήτηση για τη φέρουσα ικανότηταEconomyToday 15